Χριστίνα Μόραλη «Η κεραμική δεν χαίρει της εκτίμησης που της αξίζει στη χώρα μας»

Συνέντευξη στη Ζέτα Τζιώτη – www.axiaplus.gr

Η τέχνη του πηλού χαρακτηρίζεται από μια διαχρονικότητα χιλιάδων ετών στα βάθη της ιστορίας. Αποτελεί μία από τις αρχαιότερες τέχνες, που έχουν καταγραφεί με αρχαιολογικά ευρήματα και χαρακτηρίζουν τον πολιτισμό της κάθε εποχής.

Το πήλινο αντικείμενο είναι ίσως το πρώτο συνθετικό υλικό, που δημιούργησε ο άνθρωπος αρχικά για χρηστικούς αλλά και εικαστικούς σκοπούς. Αυτή την τέχνη, την τέχνη της κεραμικής, επέλεξε να υπηρετήσει η εικαστική καλλιτέχνις και κεραμίστρια, Χριστίνα Μόραλη.

Η Χριστίνα Μόραλη καταφέρνει με μια μοναδικότητα και συνδυάζει την καλλιτεχνική ευρηματικότητα και έμπνευση με τις σύγχρονες εικαστικές ανάγκες. Αυτό οφείλεται στο έμφυτο ταλέντο της αλλά και στις οικογενειακές της καταβολές.

Συγκεκριμένα, ο ζωγράφος Γιάννης Μόραλης, ο οποίος ήταν αδελφός του πατέρα της, Γεώργιου Μόραλη, βετεράνου του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ήταν από τους επιφανέστερους Έλληνες καλλιτέχνες του 20ού αιώνα και διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητας και του δημιουργικού της πνεύματος. Αλλά και από την πλευρά της μητέρας της, ο παππούς της ήταν αρχιτέκτονας και ζωγράφιζε.

Συναντήσαμε την καταξιωμένη κεραμίστρια στο εργαστήριό της στον Άγιο Στέφανο και μιλήσαμε για την τέχνη της κεραμικής και για την ομαδική έκθεση, που συμμετέχει αυτές τις μέρες, με τίτλο «Καινούργιες πατρίδες», στο Λουτρό των Αέρηδων.

– Πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με την κεραμική;

Ήξερα τι ήθελα επαγγελματικά από την ηλικία των δεκαέξι ετών. Είχα αποφασίσει να σπουδάσω ζωγραφική και να δώσω εξετάσεις στην Καλών Τεχνών. Έκανα λοιπόν προπαρασκευαστικά μαθήματα, στον Γιάννη Γεωργιόπουλο, θείο μου που είχε παντρευτεί την αδελφή του πατέρα μου και του Γιάννη Μόραλη.

Ωστόσο, τη δεκαετία του ’70 ανακάλυψα τις εφαρμοσμένες τέχνες, που ήταν στα σπάργανα και αποφάσισα την τελευταία στιγμή να μη δώσω εξετάσεις και να σπουδάσω εσωτερική διακόσμηση στο «Αθηναϊκό Τεχνολογικό Ινστιτούτο», στη Σχολή Δοξιάδη.

Όμως, δεν μπορούσα να φανταστώ τον εαυτό μου να διακοσμώ σπίτια κυριών. Τότε, τα πράγματα ήταν πολύ διαφορετικά από ό,τι σήμερα. Δεν υπήρχε το design. Η Σχολή Δοξιάδη μόλις είχε αρχίσει να διδάσκει κάποια λίγα πράγματα γι αυτό. Θα έπρεπε όμως να ασχοληθώ μόνο με διακόσμηση οικιών, βιτρινών κ.λ.π. και αυτό δεν με κάλυπτε.

Εκείνη την εποχή ανακάλυψα την κεραμική και αποφάσισα να σπουδάσω αυτό το αντικείμενο στο Λονδίνο, στο Hammersmith (Chelsea) College of Art. Στην Ελλάδα, μια χώρα με ιστορία στην κεραμική από τα αρχαία χρόνια, δεν υπήρχε Ανώτατη Σχολή Κεραμικής αλλά ακόμα και σήμερα έχουμε την ίδια κατάσταση. Τελειώνοντας την σχολή, ήθελα διακαώς να επιστρέψω στην Ελλάδα και να ανοίξω το δικό μου εργαστήριο και έτσι έκανα.

– Ποιοι άνθρωποι έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη ζωή και στην καριέρα σας;

Ο Γιάννης Μόραλης, αδερφός του πατέρα μου, έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωσή μου ως καλλιτέχνιδα. Όταν έχεις μέσα στην οικογένεια έναν μεγάλο καλλιτέχνη, η ενασχόληση με την τέχνη είναι κάτι πολύ φυσικό.

Μέσα από την οικογενειακή μας σχέση, τον παρακολουθούσα ασυνείδητα και προσπαθούσα να κάνω το καλύτερο. Αλλά και ο παππούς μου, Γεώργιος Φάρος, αρχιτέκτονας, θυμάμαι να μου σκιτσάρει ατελείωτα παραμύθια σε χαρτιά από τσιγάρα, μπλοκ, ξύλα τα οποία τα έχω φυλαγμένα ακόμα με πολλή αγάπη.

– Αν ήσασταν τώρα 20 ετών, θα ασχολιόσασταν και πάλι με την κεραμική;

Η κεραμική είναι μεγάλη αγάπη για μένα παρά τις ατελείωτες δυσκολίες της που αντιμετωπίζουμε. Είναι σκληρή δουλειά αλλά και μαγική! Παρά τις προσπάθειες που έχουμε κάνει οι κεραμιστές της εποχής μου και παρά την ιστορία της, η κεραμική δεν χαίρει της εκτίμησης που της αξίζει στη χώρα μας.

– Αντιλαμβάνομαι από τα λεγόμενά σας τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ένας κεραμίστας. Φαντάζομαι όμως ότι είχατε και ωραίες στιγμές στη δουλειά σας.

Η κεραμική και οι εικαστικές τέχνες γενικότερα είναι μοναχικές τέχνες. Με το πέρασμα του χρόνου και θέλοντας να το αλλάξω αυτό και να δώσω έναν άλλο τόνο, ξεκίνησα τη δεκαετία του ’90 να κάνω εκθέσεις τα καλοκαίρια εκτός Αθηνών, σε νησιά η σε χωριά στην ηπειρωτική χώρα. Τις εκθέσεις πάντα τις συνόδευα με ζωντανή μουσική και τις διαφήμιζα με ξυλοπόδαρους και με άλλους τρόπους.

Κάτι άλλο που θυμάμαι επίσης με αγάπη είναι η εποχή που ξεκίναγα τη δημιουργία της σειράς «Pop Art», όπως η Δεκάρα, το Πτιμπέρ, Ασπιρίνη κ.ά. Ήταν πολύ δημιουργική εποχή με εκπλήξεις σε έναν νέο χώρο (design).

– Δημιουργήσατε το Δημιουργικό Εργαστήριο Κεραμικής. Σε ποιους απευθύνεται και τι νιώθετε ότι έχετε αποκομίσει εσείς η ίδια από τη διαδικασία της διδασκαλίας.

Το «Δημιουργικό Εργαστήριο» που έχω φτιάξει απευθύνεται σε ενήλικα άτομα που ενδιαφέρονται να βάλουν την τέχνη στη ζωή τους . Προσπαθώ με έναν ελεύθερο τρόπο διδασκαλίας να τους απελευθερώσω την ευαισθησία, τη φαντασία, την πρωτοτυπία, που σίγουρα ενυπάρχει από τη στιγμή που επιλέγουν να ασχοληθούν με την κεραμική. Βλέπω ανθρώπους που δεν είχαν ποτέ στο παρελθόν καταπιαστεί με την κεραμική ή με άλλη μορφή τέχνης να βγάζουν από μέσα τους απίστευτη δουλειά.

– Πώς βιώνετε την εξέλιξη της ελληνικής κεραμικής και πώς θεωρείτε ότι λειτουργεί σε σχέση με τις άλλες μορφές σύγχρονης εικαστικής τέχνης;

Όταν το ’76 έστησα το δικό μου εργαστήριο στην Αθήνα, δεν μπορείτε να φανταστείτε τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν οι κεραμίστες. Περιορισμένα υλικά, έλλειψη αποδοχής από τους ειδικούς και το κοινό και πολλά άλλα. Υπήρξε όμως μια καλή μαγιά σύγχρονων κεραμιστών που έκανε προσωπικό αγώνα να επιβάλει την ταυτότητά της.

Σε μία χώρα που η κεραμική είχε δύναμη ως παραδοσιακή τέχνη και ταυτόχρονα δεν υπήρχε ανώτατη σχολή, ήταν πολύ δύσκολο για τον κόσμο να την αποδεχθεί ως μορφή σύγχρονης τέχνης. Όλοι προσπαθήσαμε, ο καθένας με το δικό του τρόπο να διαμορφώσουμε την ταυτότητα της σύγχρονης ελληνικής κεραμικής και πιστεύω ότι υπάρχει σήμερα ένα εξαιρετικό αποτέλεσμα με διακρίσεις ακόμα και σε διεθνές επίπεδο. Παρ’ όλα αυτά ο χώρος αντιμετωπίζει ακόμη δυσκολίες.

– Συμμετέχετε αυτόν τον καιρό σε κάποια έκθεση;

Συμμετέχω ως τις 19 Φεβρουαρίου σε μία ομαδική έκθεση με τίτλο «Καινούργιες πατρίδες», στο Λουτρό των Αέρηδων, με επιμελήτριες τις κ.κ. Φούλη Παπαγεωργίου και Λουίζα Καραπιδάκη. Η έκθεση συνδιοργανώνεται από το PRISMA – Κέντρο Αναπτυξιακών Μελετών και το Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης και Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων – Συλλογή Φοίβου Ανωγειανάκη.

Εκεί παρουσιάζω ένα έργο που το λέω «Νοσταλγία» και θα χαρώ να σας δω εκεί.

who is who

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΟΡΑΛΗ, εικαστική καλλιτέχνης – κεραμίστρια

Σπούδασε εσωτερική διακόσμηση στη σχολή Δοξιάδη και Κεραμική στο Hammersmith College of Art στο Λονδίνο. Το 1977 δημιούργησε το δικό της εργαστήριο κεραμικής που βρίσκεται στον Άγιο Στέφανο όπου συχνά έχει διοργανώσει εκθέσεις και καλλιτεχνικές εκδηλώσεις.

Τα έργα της είναι εικαστικά, χρηστικά και διακοσμητικά συχνά με συγκεκριμένες θεματολογίες – παπούτσια, μαξιλάρια, σακιά και γενικά θέματα της απλής καθημερινότητας ενίοτε με μία δόση χιούμορ και ειρωνείας.

Δουλεύει πολλές τεχνικές χρησιμοποιώντας πηλούς stoneware, terracotta, πορσελάνη και από το 1995 κατασκευάζει αντικείμενα από μέταλλο σε αντικείμενα εμπνευσμένα από γνωστά προϊόντα της Βιομηχανίας και όχι μόνο. Από αυτή την σειρά γνωστά πλέον σε όλους είναι τα νομίσματα όπως η Δεκάρα, το πετυχημένο μπισκότο της βιομηχανίας Παπαδοπούλου “Petit Beurre”, “Λουμίδης”, το “λειωμένο” μπουκάλι της Coca-Cola, “Δέλτα”, την συσκευασία “Μινέρβα”, “Nivea” , η ασπιρίνη “Bayer”και πολλά άλλα..

Έχει βραβευθεί σε Πανελλήνιες εκθέσεις κεραμικής με 1ο, 2ο βραβείο και έπαινο. Έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές ενώ πολλές επίσης είναι οι ατομικές της εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Μέλος του Καλλιτεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος. Υπήρξε για 8 χρόνια πρόεδρος της Ένωσης Καλλιτεχνών Κεραμιστών Ελλάδος.